[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.UntitledOswiecenie - zainteresowanie pisarzy epoki edukacja czlowiekaLiteratura oswiecenia rozwijala sie w dramatycznym okresie dziejowym Polski.Sejm, w którym ciagle klótnie, zachwiany system demokracji oraz zasada "liberum veto" skutecznie unicestwialy próby reform, nie mógl pelnic wlasciwej funkcji wobec zewnetrznie zagrozonego kraju.Jednak w owym czasie zauwazyc mozna ozywienie w ruchu umyslowym.W tych jakze trudnych dla kraju chwilach znalazlo sie kilka wybitnych jednostek, które wyróznialy sie bystroscia umyslu, umiejetnoscia dostrzegania niedoskonalosci otaczajacego swiata oraz dazeniem do ogólnego uswiadomienia spoleczenstwa.W dobie oswiecenia dynamicznie rozwijaly sie liczne dziedziny kultury: szkolnictwo, ruch wydawniczy, teatr.W centrum zainteresowan pisarzy oswiecenia znalazla sie edukacja czlowieka.Idealem literatury byl czlowiek oswiecony, który znal swoje miejsce w spolecznej rzeczywistosci, byl wolny od przesadów.Po przeciwnej stronie znajdowal sie "ciemny" Sarmata z prowincji.Taki obraz umiejetnie przedstawil Julian Ursyn Niemcewicz w "powrocie posla".W utworach powstalych w okresie oswiecenia widoczne jest takze zainteresowanie psychika ludzka, a zwlaszcza sfera wrazen i uczuc, które warunkowaly sposób zachowania bohatera.Zauwazone zostaly takze uczucia rodzinne, humanitarne, jak równiez religijne i patriotyczne.Niewatpliwie swa swietnosc literatura stanislawowska zawdziecza Ignacemu Krasickiemu, jednemu z pierwszych organizatorów zycia kulturalnego ówczesnej Polski.W jego poezji dominuje rozum, zas srodkiem artystycznego wyrazu jest czesto komizm.Wiele aluzji do tamtejszych praktyk sejmu mozna zauwazyc w "Myszeidzie".Jednak glówna idea tkwi w krytycznym stosunku do "ciemnego" sredniowiecza.Krasicki osmieszyl narodowy mit, który w tradycji utrwalony zostal jako fakt historyczny (Kronika Kadlubka - o królu Popielu).Drugim poematem heroikomicznym Ignacego Krasickiego byla "Monachomachia", która wywolala powszechna sensacje.W utworze tym osmieszone zostalo duchowienstwo zakonne - "uczeni mezowie", którzy nie potrafili odnalezc od lat nie odwiedzanej biblioteki.Ignacy Krasicki równoczesnie byl twórca nowoczesnej powiesci pt: "Mikolaja Doswiadczynskiego przypadki".W dziele tym duchowny ukazal stracone zludzenia oswieconego reformatora.Poznajemy kolejne etapy zycia mlodego szlachcica, jego edukacje w szkole publicznej, gdzie wiedze wpaja sie za pomoca kar cielesnych.W koncowym etapie Doswiadczynski przekonuje sie, ze europejskiego spoleczenstwa nie moze naprawic utopijna idea, w pózniejszym okresie na terenie trzech zaborów toczyla sie walka o utrzymanie polskosci.W nowych warunkach aktualna stala sie mysl o decydujacej roli nauki i oswiaty w oddzialywaniu na spoleczenstwo.Idea ta towarzyszyla twórcom Towarzystwa Przyjaciól Nauk.Najaktywniejszym dzialaczem Towarzystwa byl Stanislaw Staszic, autor "Uwag nad zyciem Jana Zamoyskiego".W utworze tym Staszic zawarl propozycje reform zaczynajac od zagadnienia powszechnej oswiaty.W wielu sprawach zgadzal sie ze Staszicem Hugo Kollataj - reformator, rektor Akademii Krakowskiej.W okresie oswiecenia polska rozwinela typowe dla epoki prady literackie - klasycyzm, sentymentalizm, rokoko.Zdobyla szeroki krag odbiorców, co stanowilo trwale i jednoczesnie doniosle osiagniecie dla przyszlych pokolen.Swobodniejszy dostep do nauki i kultury spowodowal rozwój umyslowy spoleczenstwa polskiego i odnowienie zycia kulturalnego po upadku panstwa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]