[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wstępni to rodzice, dziadkowie, zstępni - dzieci i wnuki strony, powinowaci pierwszego stopnia - zięć, synowa strony.W wyniku przysposobienia powstaje pomiędzy przysposobionym a przysposabiającym taki sam stosunek jak pomiędzy rodzicami a dziećmi (art.121 k.k.o.), dlatego osoba przysposobiona lub przysposabiająca ma prawo odmowy zeznań.Także pomiędzy opiekunem prawnie ustanowionym nad osobą małoletnią lub całkowicie ubezwłasnowolnioną oraz pomiędzy kuratorem a osobą znajdującą się pod kuratelą powstaje szczególny stosunek bliskości i osoby te mogą skorzystać z prawa odmowy zeznań.Prawo to trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.Prawo odmowy zeznań przysługuje tylko członkom rodziny wymienionym w przepisie, nie rozciąga się na dalszą rodzinę.Prawo odmowy zeznań stanowi wyjątek od zasady, nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka oprócz osób, które wymienia przepis art.82.W tych przypadkach prawo odmowy zeznań jest niejako „naturalne” - chodzi tu o uniknięcie kolizji, między uczuciem jakie wiąże osobę, która miałaby być świadkiem ze stroną postępowania, a obowiązkiem zeznawania prawdy w postępowaniu dowodowym.Od prawa odmowy zeznań w ogóle (w całości) odróżnić należy prawo świadka do odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania.Przepis art.83§2 stanowi „świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich wymienionych w §1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.” Celem zeznań jest ustalenie okoliczności sprawy, a nie samooskarżenie się bądź oskarżenie osób bliskich, dlatego też prawo odmowy odpowiedzi na pytania ustanowione w przepisie art.83§2 przysługuje każdemu świadkowi.Świadek ma prawo odmowy odpowiedzi na pytanie, jeżeli jego odpowiedzi mogłyby narazić jego lub bliskich wymienionych w art.83§1 na : - - odpowiedzialność karną (obejmuje ona nie tylko odpowiedzialność za przestępstwa, ale także delikt administracyjny - (wykroczenie), - hańbę, „W przypadku narażenia się na „hańbę” chodzi o spotkanie się z rażącą ujemną oceną moralną ze względu na określone postępowanie; za hańbę uważa się w szczególności wykroczenie przeciwko zasadom moralnym, popełnione w sferze życia rodzinnego, zawodowego, społecznego itd.”, - bezpośrednią szkodę majątkową, zdaniem E.Iserzona „Szkoda powinna być bezpośrednia, tj.będąca bezpośrednim skutkiem złożenia zeznania.Jako podstawa do odmowy odpowiedzi na pytanie wystarczy możliwość powstania szkody majątkowej.Szkodę majątkową należy rozumieć w szerokim znaczeniu - w znaczeniu uszczerbku na majątku w ogóle”, - spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej, „Adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej” (art.6 ustawy z dnia 26.05.1982r.- Prawo o adwokaturze, Dz.U.Nr 16 poz.124).Zdaniem Z.Janowicza w przypadku prawa do odmowy odpowiedzi na pytania „Odpowiedzialność karną należy rozumieć (.) w szerokim znaczeniu.Chodzi (.) nie tylko o odpowiedzialność karno-sądową, ale i o odpowiedzialność w sprawach o wykroczenia oraz dyscyplinarną.” Organ orzekający ocenia czy dana osoba może skorzystać z prawa odmowy zeznań bądź prawa odmowy odpowiedzi na pytania.W przypadku odmowy zeznań podstawą tego prawa jest istnienie pewnego stosunku (osobistego) pomiędzy świadkiem i stroną.Świadek musi wykazać istnienie tego stosunku.Bardziej skomplikowana sytuacja zachodzi w przypadku prawa odmowy odpowiedzi na pytanie.Przesłanki, które umożliwiają skorzystanie z tego prawa, wyłączają możliwość ich wykazania przez świadka oraz poddania ich kontroli organu, który orzeka w sprawie, ponieważ skutkowałoby pozbawieniem świadka przyznanej mu ochrony prawnej.Jeżeli świadek miałby pełną swobodę w realizacji prawa odmowy odpowiedzi na pytanie, mógłby wykorzystywać je w sposób nieuzasadniony, a to godziłoby w jedną z najważniejszych zasad postępowania administracyjnego- - zasadę prawdy obiektywnej.Organ orzekający zostałby pozbawiony określonego źródła informacyjnego.Z drugiej strony przyznanie organowi orzekającemu prawa do kontroli zgodności przesłanek wykorzystywania tego prawa, godzi w ochronę prawną, która przysługuje świadkowi.Zdaniem B.Adamiak „Pogodzenie tych sprzecznych wymagań, jest możliwe przez przyjęcie rozwiązania kompromisowego, takiego, że świadek odmawiający odpowiedzi na pytanie, jest obowiązany podać podstawę prawną korzystania z tego prawa, nie podając uzasadnienia przesłanek istnienia tego prawa.” Organ orzekający w sprawie stwierdza istnienie tego prawa.Nie można wymagać tego, aby świadek uzasadnił odmowę odpowiedzi na pytanie, ponieważ wtedy zostałoby podważone prawo do nieudzielenia odpowiedzi.Czy możliwe jest zastosowanie przepisu art.88§1, w stosunku do świadka, który w sposób nieuzasadniony odmówił odpowiedzi na pytanie? Problem ten wiąże się z zawartym w powyższym przepisie sformułowaniem „bezzasadnie odmówił złożenia zeznań.” B.Adamiak uważa, że „Jedną z konsekwencji poglądu przyjętego co do konstrukcji prawnej odmowy odpowiedzi na pytanie będzie stanowisko uznające, że sformułowanie zawarte w art.88§1 należy interpretować rozszerzająco, dopuszczając stosowanie sankcji również w przypadku nieuzasadnionej odmowy odpowiedzi na pytanie.”Przepisy k.p.a
[ Pobierz całość w formacie PDF ]