Stefan Żeromski Trylogia nadmorska

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W oczach brata Iwona rozwin�o si� i sta�oaktem codziennym wiaro�omstwo, zdrada, na�o�nictwo i cudzo�óstwo, jakich dopuszczali si�Krzy�acy bezkarnie.Patrza� za dni swoich, jak �ony i córki obywateli, s�u��ce i pracownice nara�one by�y nauwiedzenie i krzywd�.Patrza�, jak ci w�adcy kraju pod przymusem skupuj� na jesieni za ta-nie pieni�dze zbo�e od ch�opów, a przed wiosn� sprzedaj� je tym�e kmieciom lub za granic�wed�ug ceny ogromnej.Patrza�, jak rujnuj� swych poddanych nadmiarem robocizny w lasach,zabronieniem wymia�u zbo�a, gdzie si� taniej trafi, i sprzedawania m�ki.Patrza� i s�ucha�, jakw nicoS� zamienili wszelk� sprawiedliwoS�, gdy� jeSli kto powa�y si� zanieS� skarg� do wiel-kiego mistrza na urz�dnika Zakonu, to mistrz natychmiast wymierza skar��cemu si� kar� pie-ni�n�, kar� wi�zienia lub wygnania z kraju.Patrza� na konfiskaty maj�tku bezdzietnych,nak�adanie podatków wbrew w�asnym ich, che�mi�skim prawom i na szerzenie bezprawia bezko�ca i miary.Tote� brat Iwo mySl�, namow�, czynem i ca�� dusz� popiera� zwi�zek miast ze szlacht�.Z radoSci� zawsze dowiadywa� si� o rozterkach panuj�cych w �onie Zakonu.Rledzi� pilnieskutki i objawy dzia�ania zwi�zku dawnego, który za god�o mia� Jaszczurk� , ongi w oko-licach Radzyna przez czterech mo�nych za�o�onego rycerzy, przez Miko�aja i Jana braciz Ry�ska oraz Fryderyka i Miko�aja z Kitnowa - w imieniu wszystkich rycerzy i giermkówche�mi�skiej krainy.Patrza� z radoSci�, jak ów zwi�zek tajnie rozszerza� swe wp�ywy, rós�na si�ach w powiatach radzy�skim, che�mi�skim, toru�skim - wch�ania� w siebie ziemieinne i �ywio� nienawiSci� do Zakonu przej�ty - a� po latach kilkudziesi�ciu jako Zwi�zekPruski wynikn��.Nadesz�a wreszcie chwila, gdy wszystko, cokolwiek si� w tych ziemiachdokonywa�o jawnie czy skrycie, dzia�o si� wbrew Krzy�akom, z rozkazu Ziemi, miasti powszechnej woli.Brat Iwo rozwa�a� te dzieje w celi swej gda�skiej i czasu nieustannych po Swiecie w�drówek. Oto Zakon - rozmySla� - szeregiem szalbierstw tajemnych, m�drych podst�pów i matactwniedoScig�ych posiad� ziemi� che�mi�sk� i michia�owsk�, oderwa� Pomorze, zbrojne zajecha�ziemi� dobrzy�sk�, wreszcie usi�owa� przyw�aszczy� sobie Kujawy.Do ziemi Prusaków, któ-rych mieczem i ogniem wyt�pi� i straszliwymi sposoby do nogi wygubi�, z g��bi Szwabii,Saksonii i Brandenburgii sprowadzili ludzi niemieckich.Tu ich ziemi� obdarzy�, dobytkiemzaopatrzy� i w miastach rozpleni�.Wszystko zaS z szata�sk� premedytacj� tak zamySli� i wy-kona�, a�eby w tych stropach na wieki wieków w�adza polska, mowa, obyczaj i sama pami��wytracona zosta�a.AliSci - o przedziwny widoku! - ci sami ludzie niemieccy przeciwko temu� Zakonowi PannyMarii w zwi�zek si� nieub�agany zwi�zali i w spisek zakl�ty sprzysi�gli.Ten to zwi�zek,zbuntowawszy si� jawnie przeciw w�adzy toru�skiego komtura, zacz�� niemieckimi r�koma�ama� mury i pali� domy pod zamkiem.Gdy zaS Toru� zosta� opanowany przez lud pruskii gdy sta� si� Zwi�zku Pruskiego stolic�, za jego przyk�adem inne posz�y zamki i miasta:Brodnica, Rwiecie, Gniew, Grudzi�dz.Wtedy wielki Gda�sk jako lew si� podxwign��.Lwimizaiste �apami zburzy�, zdruzgota�, rozniós� w drzazgi i w pyle rozdepta� zamek krzy�acki, sie-dlisko zbrodni, gniazdo tyranii, zdrady i k�amstwa.Zadepta� miejsce, gdzie sta�a ta twierdzabezprawia.W ci�gu jednego miesi�ca pruscy powsta�cy opanowali pi��dziesi�t miast i zam-ków; Gda�sk, Elbl�g, Grudzi�dz, Go�ub, Kowalewo, Gniew, Rwiecie, Papów, Tuchol�, Ho-94land, Królewiec, Radzyn, Nidborg, Brodnic�, Che�mno, Dzia�dów, Ragnet�, Ostród� i inne.Sam wielki mistrz obl�ony zosta� przez gda�szczan w stolicy swojej, w Malborgu.Brat Iwo najpi�kniejsz� mia� w �yciu godzin�, gdy pod wodz� senatora Edwarda Wrigegda�szczanie po spo�u ze szlacht� pomorsk� zatoczyli obóz warowny na lewym brzeguNogatu, naprzeciwko tej radnej sali, w której Scianie tkwi kula armatnia Jagie��y.Gdy tapot�na, zwyci�ska, wspania�a i prze-zacna rewolucja ca�ego pruskiego ludu w pe�ni wy-buch�a, wielki mistrz z ca�ej swojej pot�gi mia� pod sob� jedynie Sztum i Malborg.Alei tam w�aSnie, w wie�ach, lochach, salach i sekretnych przejSciach Malborga, na murachi blankach Sztumu dosi�g�o go i porazi�o na g�ow� nie co innego, tylko to w�aSnie, czymprzez ca�e swoje istnienie Zakon wojowa� i zwyci�a�, czyli zdrada.Oto jego najemnikiwojenne, czeskie kondotiery, sprzeda�y Sztum i Malborg.Brat Iwo gorza� z radoSci, gdyca�y pruski Swiat, jak d�ugi i szeroki, zwróci� si� w walce swej, w trosce g�uchej - i� przezwszystkie Niemcy zostanie teraz zmia�d�ony - w t� stron�, gdzie wolnoS� jaSnia�a, gdzieod dawien dawna stan�o prawo, i� nikt szlachetny nie b�dzie wi�ziony bezprawnie, �enikomu dobra odj�te nie b�d�.Tote� �arliwy zakonnik powtarza� wraz z ca�� ludnoSci�ziem nadmorskich jakoby litani� powszechn�, s�owa wys�a�ców Stanów Pruskich, Janai Gabriela Bazenów i Augusta ze Szczabdy, gdy zalani �zami, na twarz upad�szy, królapolskiego b�agali:- Gdy ziemie pomorska, che�mi�ska i micha�owska gwa�townym najazdem od cia�a Króle-stwa s� oderwane, przybyliSmy do Ciebie, Królu i Panie najmi�oSciwszy, z proSb�, abyS nasza wierne Pa�stwa Twojego s�ugi poddanych i podleg�ych przyj�� - nie raczy� wzgardzi� nami,niegdyS od wspólnej ojczyzny oderwanymi a dziS do niej wracaj�cymi.Przybywamy odda�si� w Twoj� opiek�, uzna� Twoj� w�adz� nad naszym krajem, Tobie miasta, ziemie, grody,Tobie zamki obronne i warownie poruczy�.Skoro zaS przezorny w�adca polski wyci�gn�� ponad te ziemie sw� r�k� nios�c� skasowaniebezprawia, ucisku, niesprawiedliwych podatków, a podaj�c� ziemiom i grodom swobody -brat Iwo szed� z wojskami polskimi i niós� im sw� pomoc duchow�.Bra� udzia� w kl�sceChojnickiej, w obl�eniach �aszy�skich, w przeprawach i pochodach.Z oczyma zamglonymi i spogl�daj�cymi ponad g�owy ludzkie w odleg�oS� - ów mnich czar-no-bia�y bieg�, mamrocz�c do siebie i podSpiewuj�c sobie samemu s�owa egzaltacji i egzor-cyzmów, zakl�� i b�ogos�awie�stw.Ma�o kto wiedzia�, co on tam gwarzy i radoSnie przySpie-wuje, Smiej�c si� wci�� i coSci pokazuj�c na migi.Ale przecie raxniej by�o rycerzom, gdyniewzruszony w swej wierze Pomorzak o bursztynowej czaszce wyrywa� w bitwie obok huf-ca albo, dopad�szy luxnej kulbaki, czwa�a� sprawniej od niejednego rajtara.Teraz, w Swieci�skiej nizinie, brat Iwo nie spa� tej nocy [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki