[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Prócz Hiszpanii nie mógł %7łyd utrzymywać związków z chrześcijankami (ani z muzułmankami) nigdzie,(oprócz znów jednej Hiszpanii), bo nie było chętnych do tego niewiast chrześcijańskich.O małżeństwie niepowstała nawet myśl ni z tej ni z owej strony, a zresztą było to obopólnie religijnie niewykonalne; ale nawetnałożnictwo stawało się choćby dla upadłych dziewcząt chrześcijańskich, dla upadłych już przedtem, czymśpołączonym z całkowitym wyrzuceniem poza nawias społeczeństwa, ze strąceniem do rzędu prostytutek.Decydowały się tylko takie, którychby porządny %7łyd nie chciał.Toteż %7łyd średniowieczny w Europie ipodobnież w całym niemal świecie muzułmańskim przechodzi przez nadzwyczajną szkołę wstrzemięzliwości, iprzycicha w owe czasy popęd do kobieciarstwa.Prawo żydowskie dozwalało poligamii, a tymczasem rzeczywistość nie dopuszczała nawetkonkubinatów.Poligamia, choćby nawet tylko dwużeństwo, wymaga napływu kobiet z zewnątrz, w ogólekobiet obcych, %7łyd ograniczony do %7łydówek, musiał z konieczności poprzestawać na jednej żonie.(NakazNehemiasza, żeby opuścić żony cudze", zbliżał %7łydów niewątpliwie już wówczas do monogamii).W innychspołecznościach bywa tak, iż bogacz miewa po kilka żon spośród własnego nawet ludu, bo kilku ubogichmężczyzn nie może sobie natomiast kupić żadnej żony, pozostają przeto dziewczęta wolne; ale u %7łydów toniemożliwe wobec pospiesznego zawierania małżeństw.Ani chłopcu, ani dziewczynie nie godziło się zwlekać;żenił się więc mężczyzna zbyt młody, żeby mieć na utrzymanie choćby jednej żony, a wychodziła za mążdziewczyna tak młoda, iż nie mogła mieć ani pojęcia o możliwości, żeby robić karierę ze swej urody.Młode małżeństwo pozostawało zazwyczaj przez 2 do 3 lat na utrzymaniu rodziców.Wobec braku kobiet do poligamii i do stosunków pozamałżeńskich nastaje monogamia i wielka czystośćpożycia małżeńskiego u %7łydów.Podniesienie etyczne mimowolne wbrew Prawu" przechodząc zpokolenia na pokolenie, staje się wreszcie jakby prawem zwyczajowym.Monogamia zaś, nie zanieczyszczanakonkubinatami, stawała się dożywotnią.Wreszcie około połowy XI wieku ogłoszono za sprawą rabbi Gerszonaz Metzu, że podpada pod klątwę mąż, któryby dał żonie rozwód bez jej zgody i przyzwolenia i że nie możnamieć dwóch żon równocześnie.Była to rada rabinacka (tekanot) oparta na tym, że Pismo zezwala na wielożeństwo, lecz go nie nakazuje,a jednożeństwa nie zakazuje.Ogół rabinów przyjął radę" Gerszona.Przystosowano się do rzeczywistości, anadto nie chciano wielożeństwem oburzać przeciwko żydostwu władz w państwach europejskich.Reforma nieprzyjęła się od jednego razu, wymagała czasu; popierały ją następne zjazdy rabinów i obłożenie wielożeńcówsurowymi karami.Na razie nakazano monogamię do roku 5.000 (1239); lecz po tym terminie nie zmieniło sięnic w położeniu ogólnym %7łydów w Europie i rada rabina Gerszona utrzymała się prawomocną dotychczas,jakkolwiek Szulchan-Aruch przyznaje zawsze prawo do wielożeństwa.(Chronologia tego męża nie ustalona.Niektórzy podają daty jego życia 960-1028; inni zaś oznaczają datę zakazu poligamii aż na rok 4830, tj.1069.Identyczność z Gersonem ben Juda, twórcą pieśni synagogalnych (+ 1040) wątpliwa).W cywilizacji żydowskiej dokonała się zmiana zasadnicza, skoro odtąd wszyscy %7łydzi w Europie, nietylko karaimi, przechodzili na monogamię i to dożywotnią.Jakżeż rzadkimi wypadkami stawały się rozwodyza zgodą obopólną!W takich okolicznościach musiała dokonać się emancypacja rodziny z rodu, następnie zaś emancypacjasyna spod władzy ojcowskiej.Gdy syn ożeniony, wyczerpawszy okres czasu, podczas którego pozostawałjeszcze na utrzymaniu ojca wraz z żoną, przenosił się indziej w poszukiwaniu chleba, stawał się tym samymniezależnym majątkowo; mógł posiadać własny majątek za życia ojca.Przestawał być własnością ojca.Czemuby tedy mieli być czymś niższym tacy synowie, którzy mogli sobie zapewnić kawałek chleba w pobliżu ojca?Emancypacja synów nie dała się przywiązać do warunków opuszczenia ojcowskiej siedziby, lecz musiała staćsię powszechną.Nigdy atoli nie nastąpiła całkowita emancypacja kobiet.Spod władzy ojcowskiej przechodziły podmężowską.Zyskiwała wiele, iż mąż nie mógł jej oddalić; przestawała stanowić własność męża.Ale na tymkoniec; równa mu nie mogła się stać, albowiem kobieta do dnia dzisiejszego nie ma Tory"; jestczłowiekiem niższego rzędu wobec Boga.A tego człowiek nie zdoła zmienić!W pięć wieków pózniej nastały w drugiej stronie świata również okoliczności zmuszające %7łydów domonogamii, w świecie muzułmańskim; tym dziwniejsze to, że ów świat sam był poligamiczny.Potomkowiedawnych osad syryjskich, babilońskich, afrykańskich, przyjęli pod panowaniem islamu język arabski i staralisię wejść w życie zbiorowe islamitów, często przyjmując pozornie islam.Z drugiej strony, na pirenejskimpółwyspie, zżyli się z muzułmanami tym bardziej, że mogli wchodzić w związki małżeńskie (jak o tym byłamowa w rozdziale o rasie).Ius connubii istniało też długo faktycznie z chrześcijanami hiszpańskimi, jedynymw świecie chrześcijańskim wyjątkiem.Potem stosunki zmieniły się zasadniczo, a gdy większa częśćhiszpańskich wygnańców żydowskich schroniła się pod berło Turcji, znalazła wprawdzie gościnność, leczwypadło wkrótce przekonać się, że zaniknęły całkowicie dawne sympatie muzułmańskie u %7łydów.Turekgardził Izraelem i nie dopuszczał związków rodzinnych z %7łydami, konkubinat zaś był utrudniony, niemalniemożliwy, wobec tureckich zwyczajów i systemu haremowego.Pozostawały niewolnice, kosztowny zbytekdostępny tylko najmajętniejszemu, a utrudniony tym, że nie wolno było nawracać na żydowską wiarę.Muzułmanin wkrótce przestał odsprzedawać niewolnika, czy niewolnice %7łydowi, bo by to mogło być zuszczerbkiem islamu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]