[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Pomyłka byłamożebna i nawet usprawiedliwiona, albowiem papieże współcześni nie tylko pomijali jeszcze ten dodatekw wyznaniu nicejskim, lecz nawet sprzeciwiali się umieszczeniu go w publicznym liturgicznym użyciusymbolu wiary".Sama bowiem praktyka dodawania filioque rozwinęła się naj-8) Wa 4-6.9) Kr 517-523, 607. 203pierw w Hiszpanii i w państwie frankońskim dla przeciwstawiania się błędnym naukom tamszerzonym, jakoby Syn był niższy od Ojca.W Rzymie, gdzie tej potrzeby nie było, praktyka ta przyjęłasię pod wpływem Zachodu dopiero na początku XI wieku.Przy tym należy zważyć, że ani pominięciejakiejś prawdy wiary w symbolu wiary nie równa się jej zaprzeczeniu, ani stwierdzenie pochodzeniaDucha św.od Ojca nie jest jeszcze zaprzeczeniem jego pochodzenia i od Syna także 10).Wynika z tego, że kwestia filioque nie stanowiła przyczyny zerwania Focjusza ze Stolicą ap.Byłobardzo stanowcze, boć w r.867 wyklęto w Carogrodzie papieża.Ale też trwało to zerwanie zaledwie kilkamiesięcy.Na dnie sprawy Focjusza tkwiło przeciwieństwo cywilizacyjne.Bardas i Focjusz sąprzedstawicielami cywilizacji bizantyńskiej, stającej do stanowczej rozprawy, by nie dopuścić wpływówcywilizacji łacińskiej na obszarach bizantyńskich, by wyrugować związany z nią katolicyzm rzymski.Chodziło o odmienność poglądów na stosunek Kościoła a państwa, i na państwo samo.Bizantyńczykom stają się coraz wstrętniejszymi zachodnie urządzenia społeczne i państwowe,tudzież rzymskie, papieskie o tym poglądy, a Focjusz wnosi statolatrię kosmopolityczną.Bizantyńcy (a zwłaszcza warstwa rządząca) byli najrozmaitszego pochodzenia etnicznego.Było to bez znaczenia, czykto jest Trakiem, Grekiem, Ormianinem, Paflagończykiem itd.Aączyła ich wspólna cywilizacja,przywdziana w szatę greckiego języka.Z najrozmaitszych żywiołów złożona państwowość nie wyrzekałasię jednak dążenia do jednostajności, co pozostało nadal zasadniczą cechą bizantynizmu.Tkwiła w tymniekonsekwencja.Im bardziej dopuszczało się do udziału w państwowości, nawet na stanowiskachkierowniczych, ludzi z jakichkolwiek ludów, tym trudniej było o jednostajność i tym bardziej trzeba jąbyło narzucać przemocą.W ostatniej konsekwencji opierało się wszystko na zaciężnej armii, która byłapstrokacizną etnograficzną, obojętną na wszystko prócz żołdu.Gdy z tym zalegano, działanie armiiszwankowało choćby pod najlepszym strategiem.Wzrastały coraz bardziej wymagania wojska, a stądkonieczność grozna, konieczność fiskalizmu i nieuchronność jego następstw.Pod tym względem ideaFocjusza nie poprawiała niczego.Wzniosła się natomiast ponad poprzedni ideał cesarza Leona III iBesera.Focjusz zrywał z rojeniami syntezy religijnej.Jego bizantynizm wymagał państwa nawskrośprawowiernego, z całkowitą ekskluzywnością bizantyńskiej ortodoksji, z nieodstępnym od niejcezaropapizmem.Tok myśli pozostawał orientalnym, religijno-politycznym.Jak poprzednio politycznetendencje Syrii i Egiptu przyoblekały się w monofizytyzm, podobnie państwo Focjusza było wprawowierność carogrodzką odziane; można by się wyrazić, że było nią opancerzone.Nienawiść Rzymu iwszelkiego łaciństwa stanowi odtąd pierwszy warunek tej prawowierności.Przyznać trzeba, że Focjuszowe pojęcie państwa było abstraktem wysokiego rzędu, wymagającymzdatności do pojęć oderwanych, a nawet pewnej biegłości w nich a przy tym wyobrazni, umiejącejodłączać od zrzeszeń konkretnych te cechy, które uważało się za drugorzędne, ażeby ustalić cechystatolatrii kosmopolitycznej istotne, przejąć się nimi i przywiązać się do nich.Abstrakt ten nie byłzwiązany w życiu niczym konkretnym, pozytywnym, jak tylko z państwem.Abstrakty rządzą historią.Focjusz zaopatrzył cywilizację bizantyńską a tym samym państwo bizantyńskie w nowy silnikhistoryczny, zezwalający na dalsze sterowanie.Idea Focjusza niedostępną była atoli dla olbrzymiej większości mieszkańców półwyspubałkańskiego, tj.dla Słowian.Czyż kosmopolityzm może być zrozumiałym dla ludów, pozostających wustroju rodowym?Olimp myzyjski pozostawał w opozycji do nowego patriarchy a zwłaszcza Bracia soluńscyokazywali skłonności rzymskie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]