[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Głoszone teorie „geopolityki” spełniały usługową funkcję uzasadniania ekspansji gospodarczej i politycznej na lądzie i na morzach, prowadzącej często do krwawych wojen.Wystarczy choćby wskazać, że tezy geopoliltyków, w tym zwłaszcza pojęcie „przestrzeni życiowej” (Lebensraum) były szeroko wykorzystywane przez nazistów do uzasadniania prowadzonej przez III Rzeszę Niemiecką polityki agresji w stosunku do sąsiadów.Po drugiej wojnie światowej, kiedy „społeczność międzynarodowa” zdecydowała się na pełną delegalizację wojny napastniczej, potępienie innych form agresji oraz likwidację kolonializmu i neokolonializmu, teorie determinizmu geograficznego z natury rzeczy tracą zwolenników, gdyż nie odpowiadają nowym warunkom i potrzebom.b) Potencjał ludnościowy, podobnie jak położenie geograficzne i zasoby naturalne, stanowi element zróżnicowania między państwami.Dla polityki zagranicznej każdego państwa istotne znaczenie mają takie zjawiska demograficzne jak: liczba ludności kraju, gęstość zaludnienia, tempo przyrostu naturalnego, struktura wieku ludności, skład narodowościowy, wielkość emigracji i liczba imigrantów.Przy analizie czynnika demograficznego badacze podkreślają wagę nierównomiernego rozłożenia ludności w różnych regionach świata oraz wskazują na kraje o największym potencjale ludnościowym.Takimi w 1990 roku były: Chiny (1 120 mln), Indie (812 mln), ZSRR (289 mln), USA (249 mln).Natomiast najgęściej zaludnione regiony to Europa Zachodnia (Holandia - 354 mieszkańców na 1 km2, Belgia - 325, Wielka Brytania - 234), Japonia (326) i kraje Azji Południowo-Wschodniej (Korea Południowa - 428, Filipiny - 200).Z drugiej strony wskazuje się na kraje o bardzo małej liczbie ludności (np.Grenada - 100 tys., Katar - 330 tys.) i najrzadziej zaludnione (kraje północnej Afryki, Rosja, Brazylia, Kanada, USA).Przedmiotem analiz są wywodzone od tez Malthusa teorie „presji demograficznej” oraz ideologiczne uzasadniania „przeludnieniem” agresywnej polityki państw faszystowskiej osi: Niemiec, Włoch i Japonii.W epoce nowożytnej, a właściwie w wieku XIX i w początkach wieku XX sądzono, że liczba ludności i stopa przyrostu naturalnego były ważnym źródłem siły militarnej państw.Bowiem wielkość armii zależała od liczby rekrutów i rezerwistów, których można było powołać pod broń.Postęp techniki wojskowej, jaki uwydatnił się już w czasie II wojny światowej (wzrost roli lotnictwa i broni pancernej) sprawił, że kryterium to straciło wiele z dotychczasowego znaczenia.Przyznać należy, że struktura wieku ludności, w tym odsetek ludzi młodych i czynnych zawodowo nadal ma pewne znaczenie dla obronności kraju a jeszcze większe dla jego gospodarki.Również gęstość zaludnienia jest brana pod uwagę przy opracowywaniu doktryny obronnej.Istotnym uwarunkowaniem dla polityki zagranicznej państwa jest skład narodowościowy jego społeczeństwa.Istnienie dużych mniejszości narodowych i etnicznych może rodzić różnorodne zagrożenia, w postaci integracji czynników zewnętrznych lub nielojalności przedstawicieli tych mniejszości wobec państwa zamieszkiwania.Z tym problemem borykała się polityka zagraniczna Polski w latach 1918-1939, głównie ze względu na postawę zajmowaną przez mniejszość niemiecką.Problem mniejszości narodowych może również skłaniać państwa do respektowania norm międzynarodowych o ochronie praw mniejszości i do rozwiązywania bliskiej współpracy z państwami ościennymi.Podobne wyzwania dyktuje sytuacja, kiedy w kraju przebywa duża liczba imigrantów.Drugą stronę zagadnienia stanowi sytuacja, kiedy poza granicami macierzystego kraju pozostaje część narodu, jako mniejszość narodowa w innym państwie lub liczna emigracja.Zjawiskiem wyjątkowo niekorzystnym jest, kiedy w wyniku dużej fali emigracji państwo traci młodych i wysoko wykwalifikowanych obywateli („drenaż mózgów”).Takie duże straty ponosi Polska, zwłaszcza od początku dekady lat osiemdziesiątych.W nauce o stosunkach międzynarodowych podkreśla się także istnienie ścisłej więzi między demografią, rozwojem oraz gospodarką a pokojem.Liczni autorzy wskazują na nabrzmiewający problem globalny, jakim jest wysoki przyrost naturalny w krajach Trzeciego Świata („bomba demograficzna”), który utrudnia rozwiązywanie innego problemu o konsekwencjach globalnych, to jest niewystarczalności żywnościowej w wielu krajach Afryki czy Azji.Sytuacja ta rodzi nowe dysproporcje, a wszystko to stwarza poważne zagrożenia dla pokoju w skali światowej.c) Potencjał gospodarczy i naukowo-techniczny kraju.Ponieważ jednym z podstawowych celów polityki każdego państwa jest stwarzanie warunków dla zaspokajania rosnących potrzeb materialnych i ogólnocywilizacyjnych społeczeństwa, istotne znaczenie ma potencjał gospodarczy i naukowo-techniczny kraju.Potrzeby ekonomiczne stwarzają przesłanki do formowania celów i zadań odnoszonych również do polityki zagranicznej państwa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]