[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Bez pisma nie udałoby się na przykładsformułować podstawowych dogmatów chrześcijańskich i rozwijać nauki orazfilozofii, nie byłoby też Renesansu - ponownego odkrycia tradycji greckiej poupływie kilkunastu wieków - i tym samym cywilizacji europejskiej w dzisiejszejpostaci.Granice cywilizacji pokrywają się na ogół z granicami kręgów kulturowych.Zasługują one wówczas na miano wielkich cywilizacji.Zdarzają się jednakwyjątki od reguły: wewnętrznie niezróżnicowane cywilizacje o niewielkimzasięgu geograficznym, będące kulturami lokalnymi w ścisłym tego słowaznaczeniu.Taki właśnie przypadek stanowiła najstarsza cywilizacja Europy -minojska kultura Krety, której początki sięgają przełomu IV i III tysiąclecia.Około 2100 p.n.e.luzna federacja kilkudziesięciu miast-państw poddanazostała scentralizowanej władzy królów z Knossos, którzy w ciągu następnychstuleci wznieśli wielokondygnacyjne kompleksy pałacowe w Knossos, Fajstos,Mali i Kato Zakros, wyposażone w łaznie, wodociągi oraz syste-69 Rozumienie cywilizacji jako kultury miejskiej, utrwalanej za pomocąpisma i wysoko rozwiniętej techniki, odnosi się przede wszystkim docywilizacji Bliskiego Wschodu i Europy.Niektóre cywilizacje Azji Wschodniej -takie jak cywilizacja chińska czy tybetańska - w ograniczonym stopniu uznaćmożna za kultury miejskie, podczas gdy zaawansowane technicznie miejskiekultury prekolumbijskiej Ameryki - cywilizacje Olmeków, Majów, Azteków orazInków - nie posiadały pisma w ścisłym tego słowa znaczeniu.88my kanalizacyjne.W tym okresie pojawiła się też specyficzna architekturaminojska (wielkie prostokątne domy z kamienia i suszonej cegły orazgrobowce w kształcie tolosów), a także oryginalna sztuka: marmurowe idolekobiece i figurki zwierząt, kamienne naczynia i malowana ceramika, wyroby zbrązu oraz fajansu, cylindryczne pieczęcie z kości słoniowej i ozdobywycinane z cienkich złotych blaszek.Kreteńczycy II tysiąclecia p.n.e.byliznakomitymi żeglarzami handlującymi z Grecją, Egiptem, Lewantem, AzjąMniejszą, a nawet Sycylią.Posiadali potężną flotę wojenną panującą nadwschodnią częścią Morza Zródziemnego, zdolną do zapewnienia wyspiepełnego bezpieczeństwa, dlatego też mieszkańcy Krety nie otaczali swoichmiast i pałaców murami.Starożytni Kreteńczycy odnotowali równieżimponujące osiągnięcia w sferze kultury symbolicznej, stworzyli bowiem ażtrzy odmiany pisma: obrazkowe w drugiej połowie III tysiąclecia, sylabicznestarsze (nazwane przez uczonych pismem linearnym A) oraz sylabicznemłodsze (linearne B) w drugiej połowie II millenium70.Cywilizacja Krety nazwana została "minojska" od imienia legendarnego króla -Minosa, chociaż nie ma żadnych historycznych dowodów na to, iż ów władca,bohater greckich mitów, kiedykolwiek istniał.Obecność Krety w mitologiiHomera podkreśla jednak znaczenie tej wyspy dla rozwoju kultury starożytnej Grecji.Upadek cywilizacji minojskiej zbiegł się w czasie z narodzinamicywilizacji mykeńskiej - pierwszej cywilizacji na konty-nęcie europejskim,której rozkwit przypadł na okres pomiędzy 1500 i 1200 rokiem p.n.e.Tabliczkizapisane pismem linearnym B, odnalezione przez archeologów w miastachmykeńskich sugerują - podobnie jak inne zabytki - iż kultura Mykenzapożyczona została z Krety i dopiero w pózniejszych fazach swego rozwojuwykształciła własne cechy charakterystyczne.Umiejęt-70Pismo linearne A nie zostało do tej pory odczytane, a jego najbardziejznanym przykładem jest słynny dysk z Fajstos przechowywany w MuzeumArcheologicznym w Heraklionie.89ności techniczne mykeńczyków budzą uznanie - potrafili oni nawadniać iosuszać ziemię, budować okrągłe grobowce, mosty i potężne cytadele,opasane murami wznoszonymi z 10 tonowych kamiennych bloków.Jedną ztakich warowni mykeńskich były Ateny, miasto, które stało się pózniej sercemstarożytnej Grecji i symbolem cywilizacji europejskiej.Rozdział 2Interesy, charyzma i dynamika kulturyWartości kulturowe i wartości indywidualne (92).Pojęcie kręgu kulturowego(103).Dynamika kultury: zarys problematyki (107).Pojęcie interesu (108).Interesy i dynamika kultury (113).Interesy, wartości i symbole: odpowiedniośći etykietowanie (117).Mechanizm prze-chwytywania symboli (127).CharyzmaJezusa i rozpowszechnianie się chrześcijaństwa (136).Charyzma, interesy ifakty kulturowe (142).Powszednienie charyzmy (144).Mechanizm ortodoksji imechanizm efektywności (147).Dynamika systemów społeczno-kulturowych(152).Poznawcze konsekwencje zróżnicowania kulturowego (159).Rzymski stoik Epiktet z Frygii za punkt wyjścia swoich spekulacjifilozoficznych przyjął podział wszystkich rzeczy na te, które od nas zależą, ite, które od nas nie zależą; inaczej - nauczał -należy traktować te pierwsze,inaczej te drugie.Dychotomia Epikteta stać się powinna punktem odniesieniatakże dla socjologicznej teorii wartości, w której panuje zamęt wielki i językówpomieszanie".Teoria socjologiczna głosi bowiem, iż status ontologicznywszystkich wartości - tak jednostkowych, jak kulturowych - jest zasadniczopodobny, i że podstawowa różnica pomiędzy wartościami indywidualnymi iwartościami kulturowymi na tym jedynie polega, iż te pierwsze wchodzą wzakres doświadczenia jednostek, a te drugie są treścią doświadczenia całychzbiorowości1.Tak jednak nie jest.Wartości jednostkowe -1 Tak przynajmniej uważa czołowy socjolog-teoretyk wartości FlorianZnaniecki, kiedy pisze: "wartości mogą być rozpatrywane wyłącznie jako celeludzkich dążeń" (F.Znaniecki, Zagadnienie wartości w filozofii, Warszawa1910, s.86)."Istnienie - podkreśla w innej pracy - przysługujemówiąc językiem Epikteta - "od nas zależą", podczas gdy wartości kulturowe"od nas nie zależą".Wartości indywidualne mają charakter instrumentalny, podczas gdy podstawowe wartości kulturowe jawią się jako wartości autoteliczne, Wartościindywidualne to sfera bytu - cząstka codziennej egzystencji jednostki,wartości kulturowe natomiast to sfera powinności transcendentna wobecindywidualnych świadomości członków społeczeństwa.Inaczej mówiąc,wartości kulturowe istnieją obiektywnie, niezależnie od tego, czy uobecniająsię one w działaniach ludzkich, podczas gdy wartości indywidualne -przeciwnie - są wartościami dopóty, dopóki występują jako przedmiotpozytywnych wyborów jednostek.Wartości kulturowe i wartości indywidualneWartość w nowożytnej filozofii europejskiej rozumiana jest jako specyficznawłaściwość (Alexius Meinong, Friedrich Paul-sen) albo jako szczególnystosunek (Charles Baldwin, Christian von Ehrenfels), albo pewien przedmiot(Friedrich Nietzsche, Hugo Miinsterberg), lub też Platońska idea (NicolaiHartmann), bądz jej jednostkowy odpowiednik (Roman Ingarden), wreszcie -jako treść istotowa (Wesenheit), czyli istota jakiejś klasy obiektów (MaxScheler).%7ładne z tych pojęć nie wydaje się użyteczne dla socjologicznejteorii wartości kulturowych.Wartości te - dane jednostkom w uogólnionychnormach kulturowych - stanowią bowiem idealne, abstrakcyjne stany rzeczy,których znaczenie zrelatywizowane jest zawsze do określonychwspółrzędnych społeczno-historycznych.Wartości kulturowe jawią się zatemja-wszystkim wartościom [.] nie w odniesieniu do jakiegoś systemu, lecz wodniesieniu do podmiotów, którym te wartości są aktualnie dane.Byćaktualnym nie znaczy jednak -jak mniema obiektywny indywidualizm - istniećdla absolutnego, nadindywidualnego podmiotu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]