[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Skonfiskowano polski przekład Tarasa Bulby Gogola [.]Nie wolno wystawiać sztuk rosyjskich i grać muzyków rosyjskich"".Tak potępiana przez Słonimskiego praktyka była zresztączęściej stosowana.Radykalnym cięciom cenzuralnym ulegli w r.1936 Hajdamacy T.Szewczenki, m.in.ze względuna zawartą w nich pochwalę rzezi humańskiej z r.1768.Jak wykazało porównanie powieści Złote cielą I.Ilia i E. POLACY NA KREMLU 1 INNK HISTORYJEPiętrowa (1931) z powojenna jej edycja, która się ukazałapod tytułem Wielki kombinator (1998), w II Rzeczypospolitej usunięto z niej rozdział o księżach katolickich, Kusza -kowskim i Moroszce, przedstawionych w zdecydowanieujemnym świetle.Z Burzliwego życia Lejzorka Rojtszwan-ca (pierwsze polskie wydanie: 1928) zniknął cały opis pobytu bohatera w Polsce, zawierający kpiny z jej oficerówi samego Marszalka.Notabene ta głośna powieść Ilji Eren-burga przez bardzo wiele lat nie mogła się ukazać w ojczyznie autora, ale to z zupełnie innych przyczyn.O Tarasie Bulbie wspominały, przy omawianiu twórczości Gogola, nasze encyklopedie doby międzywojennej zesłynną z bezwzględności w ferowaniu ocen Ultima Thulena czele.Pod odpowiednim hasłem dowiadujemy się, iżGogol był m.in.autorem osławionego Tarasa Bulby, romansu historycznego opartego na tradycji walk polsko-ko-zackich, w którym dał wyraz [.] elementarnej nienawiścido Polaków Napisał też dość słabą powieść historycznąz życia kozackiego, w której dał upust swej niechęci do Polski" - informował odbiorców swego poradnika dla czytających książki" tak ośmieszony przez Boya-%7łeleńskiego redemptorysta, Marian Pirożyński-'.Encyklopedie ukazujące się w PRL wolały pomijać tę powieść milczeniem.I to tak dalece, iż w bardzo obszernymhaśle Gogol Nikołaj Wasiljewicz", podpisanym przez Natalię Modzelewską, w Wielkiej encyklopedii powszedniejPWN (1964) o Tarasie Bulbie w ogóle się nie wspomina.Podobnie postąpiono i w Encyklopedii Katolickiej przy omawianiu twórczości Gogola.Również Nowa encyklopedia powszechna PWN (Warszawa 1995), mimo że nie musiała sięjuż liczyć z cenzurą, pozostała wierna tej tradycji.Sytuacjęułatwiał fakt, iż Taras Bulba ukazał się w zbiorze opowiadańGogola Mirgorod, o którym oczywiście encyklopedie wspominały.W tym samym czasie większość zachodnioeuropejskich encyklopedii czy słowników encyklopedycznych pisało o tej powieści Gogola, niekiedy nawet wysuwając ją naczoło całej jego twórczości. KAOPOTY Z.SILNYM.SA^IADKMTrudno jednak było pomijać milczeniem tak głośną powieść przy szerszym omawianiu dorobku Gogola.Wspominano o niej w zarysach dziejów literatury rosyjskiej, adresowanych z natury rzeczy do wąskiego kręgu odbiorców, jakrównież przy okazji wznowień Rewizora czy Martwychdusz- Kilkanaście stron rzeczowej charakterystyki poświęcił Tarasowi Bulbie Bohdan Galster w monografii MikołajGogol (Warszawa 1967).Swe uwagi streścił w podręcznikuLiteratura rosyjska w zarysie (Wirszawa 1975).Recepcjętwórczości Gogola w II Rzeczypospolitej przedstawił Franciszek Sielicki w monografii na temat odbioru prozy rosyjskiej w Polsce międzywojennej.Tu wreszcie znalazło sięmiejsce na omówienie wspominanego już bojkotu z r.1902.W wydanym po zniesieniu cenzury Pamiętniku rusycysty tegoż autora brak jednak wzmianki o kłopotach cen-zuralnych z Tarasem Bulbą.Jak bardzo obiektywne badanianad twórczością Gogola były utrudnione, może świadczyćzapiska Sielickiego z listopada r.1955: Znalazłem dośćciekawe materiały o Gogolu i jego stosunkach ze zmartwychwstańcami polskimi |zakon działający w polskichśrodowiskach emigracyjnych - J.T.], ale cóz, kiedy tego sienie wykorzysta"".Polacy nie znający rosyjskiego musieli wierzyć na słowoMichałowi Barmutowi, który na łamach poradnika dla nauczycieli rosyjskiego pisał, iż takie utwory Gogola, jak Taras Bulba czy Straszliwa zemsta, mogły w dobie zaborówrazić patriotyczne i religijne uczucia Polaków. W gruncierzeczy utwory te były antyszlacheckie, lecz nie antypolskie.Ale jak można było to rozróżnić w okresie wzmożonej ru-sofobii i poczucia doznanej krzywdy?'"\ Dodajmy, że powierzchowna lektura Tarasa Bulby może nasuwać takiewłaśnie wrażenie.Jeśli się jednak uważniej wgłębimyw tekst powieści, to znajdziemy tam sceny, w których Polacy występują jako odważni, dzielni i zręczni wojownicy,czego przykładem może być choćby brat przepięknej Polki, młody pułkownik, u którego żywa natura i gorąca krew".Gogol przyznaje, że Kozacy bywali podobnie okrutni jak POLACY NA KREMLU I INNL HLSTORYJEi ich przeciwnicy.Król polski oraz liczni rycerze, pogodniduchem i umysłem", daremnie sprzeciwiali się takiemupostępowaniu24
[ Pobierz całość w formacie PDF ]