Urbańczyk Przemysław Trudne poczštki Polski

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tote\ często ogranicza-no się do bezpiecznego stwierdzenia, \e choć wiarygodne wydają sięimiona ksią\ęcych przodków Mieszka", to o reszcie opisanych wydarzeńnie mo\na dyskutować z większym zaufaniem (J.Strzelczyk 1999a, s.53).Jednocześnie zwracano uwagę na podobny schemat innych, krą-\ących po Europie mitów zało\ycielskich.Najbli\sza wydawała sięopowieść hagiografa św.Germana, któremu król brytyjski odmówiłgościny zaoferowanej pózniej przez zwykłego świniopasa.To właśnietego człowieka z nizin biskup wyniósł pózniej na tron, wypędzającmałostkowego króla z całą rodziną (por.obszerne omówienie JackaBanaszkiewicza - 1986, s.125-127).Podobieństwa wątków są oczy-wiste, ale nie o nie tu chodzi.Anonimowy autor najstarszej wersji wczesnych dziejów Polski bar-dzo lakonicznie przedstawił okoliczności odległego momentu objęciawładzy zwierzchniej przez zało\yciela dynastii Piastów.W klasycznymtłumaczeniu Romana Gródeckiego z 1923 r.brzmi to następująco:[księga I, rozdz.1] Był mianowicie w mieście Gnieznie [.] ksią\ę imieniem Popiel,mający dwóch synów; przygotował on zwyczajem pogańskim wielką ucztę na ich po-strzy\yny, na którą zaprosił bardzo wielu swych wielmo\ów i przyjaciół.Zdarzyło się1 Dzięki badaniom zespołu prof.Tomasza Jasińskiego niedługo będziemygo pewnie nazywać Anonimem Wenecjaninem", a mo\e nawet dowiemy się, jak sięnazywał.177zaś z tajemnej woli Boga, \e przybyli tam dwaj goście, którzy nie tylko nie zostalizaproszeni na ucztę, lecz nawet odpędzeni w krzywdzący sposób od wejścia do miasta.A oni oburzeni nieludzkością owych mieszczan skierowali się od razu na przedmieście,gdzie trafili zupełnym przypadkiem przed domek oracza wspomnianego księcia, któryurządzał ucztę dla synów.�w biedak pełen współczucia zaprosił tych przybyszówdo swej chatki i jak najuprzejmiej roztoczył przed nimi obraz swego ubóstwa [.][księga I, rozdz.2] Mieszkańcami gościnnego domu byli niejaki Piast, syn Chościska,i \ona jego imieniem Rzepka; oboje oni z całego serca starali się wedle mo\nościzaspokoić potrzeby gości [.] Postanowił bowiem ów ubogi wieśniak w czasie, gdyksią\ę jego pan będzie urządzał ucztę dla synów - bo kiedy indziej nie mógłby tegozrobić dla zbytniego ubóstwa - przyrządzić nieco lepszego jedzenia na postrzy\ynyswego malca i zaprosić paru równie ubogich przyjaciół nie na ucztę, lecz raczejna skromną zakąskę; tote\ karmił prosiaka, którego przeznaczył na ową potrzebę [.]Goście ka\ą tedy spokojnie Piastowi nalewać piwo, bo dobrze wiedzieli, \e przez piciepiwa nie ubędzie go, lecz przybędzie.I tak ciągle miało przybywać piwa, a\ napełniononim wszystkie wypo\yczone naczynia, a natomiast ci, co ucztowali u księcia, znalezli[swoje naczynia] puste.Polecają te\ zabić wspomnianego prosiaka, którego mięsem- rzecz nie do wiary - napełnić miano dziesięć naczyń, zwanych po słowiańsku cebry".[.] za radą i zachętą gości pan ich ksią\ę i jego wszyscy współbiesiadnicyzaproszeni zostają przez kmiotka Piasta, a zaproszony ksią\ę wcale nie uwa\ał sobieza ujmę zajść do swojego wieśniaka [.][księga I, rozdz.3] Po tym wszystkim młody Siemowit, syn Piasta Chościskowiea,wzrastał w siły i lata i z dnia na dzień postępował ród w zacności do tego stopnia,\e król królów i ksią\ę ksią\ąt za powszechną zgodą ustanowił go księciem Polski,a Popielą wraz z potomstwem doszczętnie usunął z królestwa [.]Trzeba podkreślić, \e autor pierwszej kroniki polskiej" (w prze-ciwieństwie do pózniejszych interpretatorów polskich dziejów) oparłsię pokusie ozdobienia pradziejów" dynastii piastowskiej wątkamiheroicznymi, które niewątpliwie przydałyby jej blasku.A przecie\byłby to zabieg zupełnie typowy w owych czasach, kiedy bez \ad-nych ograniczeń czerpano z mniej lub bardziej wiarygodnej wiedzyo przeszłości, którą uzupełniano wyobraznią tak, by spełnić oczekiwa-nia inicjatorów spisywania dziejów, tj.bezpośrednich adresatów dzieł historycznych", a tak\e ich przyszłych czytelników.Nie próbowałte\ ulokować opisywanych wydarzeń w czasach grecko-rzymskiegoantyku.Chocia\ we wstępie do księgi III erudycyjnym ekskursemw czasy staro\ytne zasygnalizował swoje obycie z dziejami Rzymian,Galów, Medów, Persów czy Kartagińczyków, ale zupełnie wiedzy tej178nie wykorzystał, opisując genealogię Mieszka I.Takie musiało więcbyć nastawienie polskiego Kościoła i/lub dworu ksią\ęcego do własnejprzeszłości, której nie próbowano powiązać z obowiązującą w chrześ-cijańskiej Europie tradycją śródziemnomorską.Nie wstydzono się te\pogańskich korzeni dynastii, choć złagodzono ten obraz przez zasuge-rowanie boskich ingerencji, poprzedzających nieuniknione przejrze-nie na oczy" Mieszka I.Nie ulegając pokusie radykalnego poprawienia" piastowskiej ge-nealogii, Anonim skupił się tylko na dostępnych mu informacjach, któ-re utrwaliła wierna pamięć" (I, 3).Powołuje się te\ na anonimowych starców" (I, 3).Jednak według Przemysława Wiszewskiego (2004,s.172) autorzy wczesnośredniowiecznych kronik często odnosili siędo usług anonimowych �starców�, kiedy tylko chcieli zasugerować,\e otrzymali informacje z jakiegoś zródła, chocia\ w rzeczywisto-ści tylko adaptowali interesujące ich motywy z innych przekazów".W ka\dym razie zródła informacji Anonima ograniczały się, sądzącz jego przekazu, niemal wyłącznie do listy imion pierwszych Piastówwzbogaconej standardowymi pochwałami za ich zasługi w umacnianiui poszerzaniu państwa.Wiarygodność bardziej rozbudowanych moty-wów sam autor zaraz podwa\ył wątpliwością, \e mogło to być wspo-mnienie, które zaginęło w niepamięci wieków" (I, 3).Ograniczył się zatem głównie do samego wątku genealogicznegopanującej dynastii, co powinno obudzić podejrzenia jakiejś manipula-cji, której celem było przedstawienie niczym niezakłóconej linii dy-nastycznej.Ka\dorazowo bezproblemowe przejmowanie władzy przezjedynego (!) syna zmarłego władcy ma wprawdzie du\y walor dy-daktyczny, ale jest bardzo mało wiarygodne.Trudno uwierzyć, \e pro-toplasci Mieszka I nie mieli choć części tych problemów z przekaza-niem władzy monarszej, których doświadczył on sam i jego następcy,a i współrządy braci nie były wszak niczym dziwnym we wcześniej-szym średniowieczu [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki